59

٥٩

يَا اَيُّهَا النَّبِىُّ قُلْ لِاَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنينَ يُدْنينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابيبِهِنَّ ذلِكَ اَدْنى اَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللّهُ غَفُورًا رَحيمًا

(59) ya eyyühen nebiyyü kul li ezvacike ve benatike ve nisail mü’minine yüdnine aleyhinne min celabibihinn zalike edna ey yu’rafne fe la yü’zeyn ve kanellahü ğafurar rahiyma
Ey nebi! zevcelerine söyle kızlarına ve mü’min kadınlara sımsıkı örtsünler dış örtülerini üzerlerine (bu) en uygun durumdur onların tanınıp eziyet edilmemeleri için Allah Bağışlayan, Merhamet sahibidir

(59) O Prophet Tell thy wives and daughters, and the believing women, that they should cast their outer garments over their persons (when abroad): that is most convenient, that they should be known (as such) and not molested. And Allah is Oft-Forgiving, most Merciful.

1. yâ eyyuhâ : ey
2. en nebiyyu : nebî, peygamber
3. kul : de, söyle
4. li ezvâci-ke : (senin) zevcelerine, eşlerine
5. ve benâti-ke : ve (senin) kızların
6. ve nisâi : ve kadınlar
7. el mu’minîne : mü’min
8. yudnîne : sarınsınlar, örtünsünler
9. aleyhinne : onların üzerine
10. min celâbîbi-hinne : cilbablarından, dış giysilerinden
11. zâlike : işte bu
12. ednâ : en yakın, daha uygun
13. en yu’refne : tanınmaları
14. fe : böylece
15. lâ yu’zeyne : eziyet görmezler, eziyet görmemeleri
16. ve kânallâhu (kâne allâhu) : ve Allah ….. oldu, olandır
17. gafûren : mağfiret eden, günahları sevaba çeviren
18. rahîmen : rahmet eden, rahmet nuru gönderen, Rahîm esması ile tecelli eden


SEBEB-İ NÜZUL
Dahhâk’ten rivayette o şöyle anlatıyor: Medine-i münevvere’de bazı müna­fıklar görünüşü ve elbisesi kötü bir kadına rastladılar mı onun hür mü yoksa cariye mi olduğunu ayırdedemez ve onu fahişe zannederek sarkıntılıkta bulunur ve böylece mü’min kadınlara eziyet verirlerdi. İşte bunun üzerine Allah Tealâ bu “Ey O Peygamber, hanımlarına, kızlarına ve mü’min hanımlara söyle…” âyet-i kerimesini indirdi.

Süddî bunu biraz daha farklı anlatır: Medine evleri dardı ve içlerinde tuva­let, defi hacet edecek mekânlar yoktu. Dolayısıyla kadınlar defi hacette bu­lunmak üzere geceleri çıkar kırlarda defi hacet eylerlerdi. Medine’de bazı gü­nahkâr (Fâsık) erkekler bunların peşine düşer, onları ta’ciz ederlerdi. Daha zi­yade cariyelerin peşine düşerlerdi. O zamanda hür kadınlar sokağa çıktıkları zaman üzerlerine bir üst elbise alırlar, cariyeler ise buna dikkat etmezlerdi. İşte bu fâsık erkekler sokakta üst elbisesi olan bir kadın gördüler mi “Bu hür bir ka­dın.” deyip ona ilişmezler, üst elbisesi olmıyan bir kadın gördüler mi ona sar­kıntılık ederlerdi. İşte bu gibi davranışlar üzerine bu âyet-i kerime nazil olmuş­tur.

Ebu Salih’ten gelen bir rivayette ise yukardaki “Erkeklerin, kadınların pe­şine düşerek sarkıntılık ettikleri” şeklindeki bilgi yerine kapılarının önünde yani sokakta oturarak ip eğirdikleri ve yoldan geçen ümmehâtü’l-mü’minîn de bun­dan rahatsız oldukları ve bunun üzerine işte bu örtünme emrinin geldiği anlatıl­maktadır.

İbn Sad’ın Tabakât’ında Ebu Mâlik’ten rivayetle tahric ettiği bir haberde o şöyle anlatıyor: Hz. Peygamber (sa)’in hanımları geceleyin bazı ihtiyaçları için (herhalde tuvalet ihtiyacı için olsa gerek) dışarı çıkarlardı. Münafıklardan bazı­ları da onların önüne çıkar ve onları rahatsız ederlerdi. Hz. Peygamber (sa)’in hanımları bu durumdan şikâyetçi oldular da o münafıklara bunu yapmamaları söylendiğinde onlar: “Biz bunu sadece cariyelere yapıyoruz.” diyerek kendileri­ni müdafaa etmek istediler ve işte bunun üzerine bu “Ey O Peygamber, eşlerine, kızlarına ve mü’minlerin kadınlarına söyle: Üstlerine örtülerini alsınlar. Bu, on­ların tanınıp ta incitilmemeleri için daha elverişlidir….” âyet-i kerimesi nazil oldu.

Bu hadisenin Süddî ve Kelbî tarafından bir önceki âyet-i kerimenin nüzul sebebi olarak anlatıldığını da göz önünde bulundurursak bu iki âyet-i kerimenin aynı sebeple nazil olduğunu anlamak zor olmıyacaktır.


AÇIKLAMA

Kapatılması Gerekli Yerlerin Örtülmesi İçin Kadınların “Cilbab” Ayeti

“Ey Peygamber! Hanımlarına, kızlarına ve müminlerin hanımlarına söyle. Dış örtülerini üzerlerine alıp örtsünler.”

Allah, Rasulünden mümin hanımlara ve özellikle hanımlarına ve kız­larına evlerinden çıkarken cariyelerden farklı olarak dış elbiselerini üzer­lerine örtmelerini istedi.

Cilbab, başörtüsünün üzerindeki ridadır. Bu konuda bu tesettürün keyfiyeti hakkında çeşitli rivayetler vardır.

İbni Abbas diyor ki: Allah müminlerin hanımlarına ihtiyaç için evle­rinden dışarı çıktıklarında yüzlerini başlarından itibaren “cilbab” ile ka­patmalarını ve sadece bir gözlerini göstermelerini emretti.

İbni Cerir’in rivayetine göre Muhammed b. Şirin diyor ki: Abîde es-Selmanî’ye “Dış örtülerini üzerlerine alıp örtsünler.” ayetini sordum. Yüzü­nü ve başını örttü, sadece sol gözünü açıkta bıraktı.

Abdürrezzak ve İbni Ebî Hatim, Ümmü Seleme’den rivayet ediyorlar: Bu ayet, “Dış örtülerini üzerlerine alıp örtsünler.” ayeti nazil olunca ensarın hanımları sükûnet içerisinde, sanki başlarının üzerinde kargalar var­mış gibi, üzerlerinde giydikleri siyah elbiseler olduğu halde dışarı çıktılar.

Şer’î hükümlerin iyice yerleşmesinden sonra inen bu ayetin gayesi em­redilen tesettürün mutlaka kapanması gerekli yerlere ilâve olarak emredilen dış örtülerdir. Bu emir kadını töhmet ve kuşkudan uzaklaştıran, fasık erkeklerin sarkıntılıklarından koruyan güzel bir edeptir.

Şer’î tesettür, altındakini göstermeyecek şekilde bir elbise ile vücudun tamamını örten dış elbisedir. Kadın evinde kocasının yanında dilediği şe­kilde giyinebilir.

“Bu, onların başkaları tarafından tanınıp rahatsız edilmemeleri için daha uygundur.” Yani dış elbiseleri giymek ya da tesettür kadınların hür olduklarının, cariye veya zaniye olmadıklarının bilinip de fısk ve fücur eh­linin sarkıntılıklarına uğramamaları için daha uygundur. Allah, o kadın­ların geçmişte yaptıkları tesettürü ihmal etme günahlarını, ayrıca hata ile kasıt olmaksızın tesettürü ihlâl ettiklerinde Allah’ın emrine yönelenleri çok bağışlayandır. Kullarının yararını gözetmek ve onlara bu güzel edebi irşat etmek suretiyle kullarına rahmeti çok geniş olandır.

Cariyelere gelince; şeriat, sıkıntıya girmelerini ve örtüye bürünüp me­şakkate uğramalarını ortadan kaldırmak ve efendilerine hizmet etmelerini kolaylaştırmak için cariyelere tam anlamıyla, bütünüyle tesettürü emretmemiştir. Cumhurun görüşü budur.

Ebu Hayyam diyor ki: “Müminlerin hanımları” ifadesinden ilk anlaşı­lan hür ve cariye kadınların tamamını içine almaktadır. Cariyelerin fitneye sebep olmaları, tasarruflarının çokluğu sebebiyle hür kadınlardan daha çoktur. Dolayısıyla cariyelerin kadınlar ifadesinin genel kavramından çıka­rılması için açık bir delile ihtiyaç duyulmaktadır.